Credit: Fjodor Yousef Yengej 14 oktober 2025 Onderzoek naar nierziekten met organoïden – Promotie Fjodor Yousef Yengej Terug naar nieuws Kunnen organoïden ons helpen nierziekten beter te begrijpen en behandelen? Aan die vraag werkte Fjodor Yousef Yengej tijdens zijn promotieonderzoek in de Clevers groep, onder begeleiding van Hans Clevers (Hubrecht Instituut), Marianne Verhaar (UMC Utrecht) en Maarten Rookmaaker (UMC Utrecht). Op 14 oktober verdedigde hij met succes zijn proefschrift ‘Organoïden: De vertaalslag naar klinische nefrologie’ en promoveerde hij cum laude. Nierziekten komen veel voor: in de Westerse wereld bij ongeveer één op de zes mensen. Als iemands nierfunctie erg slecht wordt, spreken we van nierfalen en is een niertransplantatie of dialyse nodig. Dit zijn zware behandelingen met belangrijke nadelen. Onderzoek naar betere behandelingen voor nierziekten is daarom hard nodig. Om dat goed te kunnen doen, moeten wetenschappers de menselijke nier zo goed mogelijk kunnen nabootsen in het laboratorium en dat is een uitdaging bij dit bijzonder complexe orgaan. Kleine niertjes in het lab Tijdens zijn PhD onderzocht Yousef Yengej of hij dit kon doen met organoïden: mini-organen in het laboratorium die veel lijken op het echte orgaan. Om nierorganoïden te groeien, gebruikte Yousef Yengej de cellen die zorgen voor vernieuwing en reparatie van de nier: volwassen stamcellen. “Deze zijn bij iedereen aanwezig en kun je verkrijgen uit een klein nierbiopt of zelfs uit urine,” vertelt hij. “De nierorganoïden die we er uit groeien noemen we tubuloïden, omdat ze bestaan uit cellen van de tubulus: het nierbuisje. Dit is een belangrijk onderdeel van de nier, waar al het verfijnde transport van zouten, buffers, vocht en afvalstoffen plaatsvindt.” Met zijn onderzoek bouwt Yousef Yengej voort op het werk van zijn voorganger, die er voor het eerst in slaagde tubuloïden te groeien. Om ze nog beter op menselijke nierbuisjes te laten lijken, verbeterde Yousef Yengej de kweekomstandigheden. Dit deed hij bijvoorbeeld door hormonen toe te voegen die de nier ook aansturen in ons lichaam. Met deze nierbuisjes kon hij daarna sleutelfuncties van de nier onderzoeken in het lab, zoals het transport van zouten, het concentreren van de urine en de uitscheiding van afvalstoffen. Het nabootsen van zouttransport maakte het ook mogelijk om de werking van “plaspillen”, medicijnen voor hoge bloeddruk en hartfalen, te onderzoeken. Nierbuisjes op een chip Om de gelijkenis met echte nierbuisjes nog meer te vergroten, kweekte Yousef Yengej de tubuloïden ook op een orgaanchip. “Tubuloïden zijn kleine bolletjes in een labschaaltje, maar een nierbuisje is – zoals de naam al zegt – buisvormig,” legt hij uit. “Een orgaanchip is een kunststof plaatje met kleine kanaaltjes erin, waarin de cellen groeien. Hierdoor krijgen ze de vorm van microscopisch kleine nierbuisjes.” Nog een voordeel van de chips is dat onderzoekers de stroming van bloed en urine kunnen namaken, waarmee het nog meer lijkt op de echte situatie in de menselijke nier. Zieke tubuloïden Een volgende stap was het nabootsen van nierziekten in de tubuloïden. Yousef Yengej en zijn collega’s toonden bijvoorbeeld aan dat ze tubuloïden konden groeien van patiënten met de nierziekte cystinose, een erfelijke stofwisselingsziekte. Deze organoïden bleken geschikt om de ziekte na te bootsen en om de effectiviteit en veiligheid van een nieuwe combinatiebehandeling te testen. Ook onderzocht Yousef Yengej het medicijn lithium. Dit wordt gebruikt bij psychische aandoeningen, maar kan als bijwerking nierschade veroorzaken. “We zagen de bekende effecten van lithium terug in de tubuloïden en ontdekten daarnaast ook nieuwe mechanismen die bijdragen aan de bijwerkingen,” aldus de onderzoeker. Met menselijke niertubuloïden en darmorganoïden kunnen wetenschappers onderzoek doen naar veel verschillende onderwerpen, om uiteindelijk de behandeling van nierziekten te verbeteren. Credit: Fjodor Yousef Yengej. Wat nu? Yousef Yengej voorziet dat wetenschappers met de niertubuloïden beter onderzoek kunnen doen naar de werking en ziekten van de menselijke nier. “Met als doel natuurlijk de behandeling voor nierziekten te verbeteren,” zegt hij. “Misschien wordt het zelfs wel mogelijk om stukjes nier of een hele nier te bouwen en beschadigd weefsel te vervangen, maar dat is nog toekomstmuziek.” Ook organoïden van andere organen, zoals de darm, kunnen hierbij een rol spelen. Nierschade ontstaat namelijk niet altijd door aandoeningen van de nier zelf. “Om nierschade te behandelen of voorkomen, is het ook belangrijk te kijken naar de wisselwerking tussen organen. Dit is iets waar we ook aan werken. Zo kijken we naar vetopname in de darm met als doel nieuwe behandelingen te vinden voor metabool syndroom en suikerziekte, twee belangrijke oorzaken van nierschade,” zegt hij. Inspiratie binnen en buiten het lab Yousef Yengej zegt zijn PhD te hebben ervaren als een bijzondere, inspirerende tijd. “Ik heb alle mogelijkheden gekregen om heel leuk onderzoek te doen,” zegt hij. “Een hoogtepunt was de materialisatie van jaren werk in dit proefschrift.” Ook heeft hij erg genoten van de samenwerking met collega’s. “Ik was omringd door gedreven, gepassioneerde mensen. Zo’n omgeving werkt heel aanstekelijk om enthousiast te worden over wetenschap.” Ook buiten het lab haalde Yousef Yengej energie uit samenwerking. Zo werkte hij mee aan een podcast van de Universiteit van Nederland en een miniserie van de Niervereniging Nederland, om zijn werk te delen met het grote publiek en nierpatiënten. “Ik vond dat heel leuk om te doen. Het is erg motiverend om te merken dat mensen geïnteresseerd zijn in je onderzoek en om te zien waar je het voor doet,” besluit hij. Yousef Yengej viert het behalen van zijn PhD samen met zijn familie en vrienden. Op dit moment in hij bezig met een specialisatie tot internist, met als doel zich verder te gaan verdiepen in nierziekten als nefroloog. Hij zou het heel mooi vinden als hij onderzoek met organoïden in de toekomst kan combineren met zijn werk als arts.
